Waarom is Somalië zo boos over de nieuwe havenovereenkomst van Ethiopië aan de Rode Zee? | Internationaal handelsnieuws

Een overeenkomst waarbij Somaliland ermee instemde een zeehaven aan de Rode Zee aan Ethiopië te verhuren, heeft tot woede geleid in Somalië. Somaliland is een autonome separatistische staat, die volgens Somalië deel uitmaakt van het noordelijke grondgebied.

Mogadishu riep dinsdag zijn ambassadeur uit Ethiopië terug om “beraadslagingen” over de kwestie te houden, waarbij hij opmerkte dat de havenovereenkomst die de vorige dag werd ondertekend de spanningen zou vergroten en de stabiliteit in de bredere regio van de Hoorn van Afrika in gevaar zou brengen.

Het sentiment over het havenakkoord is nu al hoog. Somaliërs gingen woensdag de straat op in Mogadishu om te protesteren tegen het akkoord.

Waar gaat de afspraak over?

De overeenkomst, ondertekend in Addis Abeba door de Ethiopische premier Abiy Ahmed en de Somalilandse leider Musa Bihi Abdi, geeft Ethiopië een huurcontract van 50 jaar voor een marinebasis met toegang tot de haven van Berbera in Somaliland voor commerciële maritieme operaties.

In ruil daarvoor zegt Ethiopië dat het een “diepgaande beoordeling” zal geven van het verzoek van Somaliland voor formele erkenning als onafhankelijke staat – de eerste keer dat enig ander land dit heeft aangeboden. Uit een verklaring van de Ethiopische regering bleek dat Somaliland ook een belang zal krijgen in het staatsbedrijf Syrian Airlines, hoewel details over dit deel van de overeenkomst, vooral met betrekking tot eventuele extra contante betalingen, schaars zijn.

In een aparte verklaring gepubliceerd op X beschreef het kantoor van Abiy de overeenkomst als ‘historisch’ die Addis Abeba in staat zou stellen ‘zijn toegang tot zeehavens te diversifiëren’. Ze voegde eraan toe dat dit de twee partijen ook in staat zal stellen de betrekkingen in de economische en politieke sectoren te verdiepen.

premier @Abi Ahmed Ali De Somalilandse president Musa Bihi Abdi ondertekende in Addis Abeba een historisch memorandum van overeenstemming.#PMOEthiopie pic.twitter.com/6lPlCoepGr

— Kabinet van de premier – Ethiopië (@PMEthiopia) 1 januari 2024

Het was een langverwachte overeenkomst. In 2019 kocht Ethiopië een belang van 19 procent in de haven van Berbera, terwijl Somaliland 30 procent behield, terwijl het Dubaise bedrijf en havenmanager DP World 51 procent bezat. In ruil voor de financiering van de verdere ontwikkeling van de haven van ongeveer $ 442 miljoen, zal DP World de haven gedurende 30 jaar beheren. De investering van de VAE-groep in Berbera had eerder tot controverse geleid in Somalië, waarbij het Parlement in 2018 stemde om de deal nietig te verklaren. Deze maatregel had weinig effect op het stopzetten van het project.

De haven zal Ethiopië openen voor de Rode Zee en het Suezkanaal, waardoor het land toegang krijgt tot Europa. Details over wanneer het huurcontract ingaat, zijn onduidelijk.

Waarom is Somalië boos over deze deal?

Somalië en Somaliland hebben een lange en bittere geschiedenis, aangezien Mogadishu, een autonome regio met vier miljoen inwoners, deel uitmaakt van hun grondgebied.

Somaliland, waarover Groot-Brittannië tot 1960 als protectoraat regeerde, werd korte tijd onafhankelijk voordat het met Somalië fuseerde tot een republiek.

De regio scheidde zich in 1991 af van Somalië na een onafhankelijkheidsoorlog die grotendeels langs etnische lijnen gevoerd werd. Deze wonden zijn nog niet geheeld onder Somalische families aan beide kanten van de grens.

Sindsdien opereert Somaliland onafhankelijk, ondanks weinig inkomsten en geen toegang tot internationale handel of financiering. De hoofdstad van Somaliland, Hargeisa, drukt zijn eigen paspoorten, geeft Somalische shilling uit en houdt verkiezingen. Sommige deskundigen beschouwen de regio als een van de de facto “meest stabiele” landen ter wereld.

Maar Mogadishu beschouwt elke internationale erkenning van Somaliland als een aanval op de soevereiniteit van Somalië. De Somalische regering omschreef de havenovereenkomst met Addis Abeba als ‘schandalig’ en ‘ongeautoriseerd’.

“De federale regering van Somalië beschouwt dit als een vijandige stap… die een flagrante schending en inmenging in de onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale onafhankelijkheid van de Federale Republiek Somalië vormt”, aldus een regeringsverklaring die dinsdag werd uitgegeven.

Wij veroordelen en verwerpen krachtig de gruwelijke daden die de Ethiopische regering heeft begaan bij de ondertekening van een ongeautoriseerd Memorandum of Understanding met Somaliland (noordelijke regio's van Somalië) op 1 januari 2024 in Addis Abeba. pic.twitter.com/84ngjhxvK9

— Bureau van de Permanente Secretaris van Buitenlandse Zaken 🇸🇴 (@PSMOFA) 3 januari 2024

“We zullen niet werkeloos toekijken hoe onze soevereiniteit wordt bedreigd”, zei president Hassan Sheikh Mohamud dinsdag tegen het parlement.

De overeenkomst tussen Somaliland en Ethiopië kwam slechts enkele dagen nadat Mogadishu en Hargeisa overeenkwamen om de bemiddeling onder leiding van Djibouti te hervatten met als doel de twee partijen ervan te overtuigen hun diepgaande problemen op te lossen. Veel van deze gespreksrondes hebben in het verleden geen resultaat opgeleverd.

Mustafa Ahmed, een onafhankelijke onderzoeker die vanuit Hargeisa spreekt, vertelde Al Jazeera dat deze gesprekken met deze laatste ontwikkeling opnieuw zouden kunnen vastlopen. “De twee partijen hebben verschillende interpretaties uitgewisseld van wat de gesprekken inhouden”, zei Ahmed. “Mogadishu zei dat het over hereniging sprak, en Somaliland zei dat het over zijn lot als onafhankelijke staat zou beslissen. Het was gedoemd te mislukken, maar de huidige crisis heeft de ineenstorting ervan gekatalyseerd.

Waarom wil Ethiopië toegang tot de zee?

Ethiopië is een van de meest bevolkte landen van Afrika, met een bevolking van 120 miljoen mensen, maar de economie wordt beperkt door een gebrek aan toegang tot de zee.

Het Oost-Afrikaanse land werd afgesneden van de Golf van Aden na een oorlog van dertig jaar die leidde tot de afscheiding van Eritrea in 1993, waarbij de hele voormalige kustlijn van het land werd meegenomen.

Sindsdien is Ethiopië voor zijn havenactiviteiten vooral afhankelijk van het kleinere Djibouti. De haven van Djibouti verwerkt meer dan 95 procent van de Ethiopische import en export. Addis Abeba slaagde er zelfs in om vanuit de haven van Djibouti een rederij te exploiteren.

Op 13 oktober vertelde Abiy aan het parlement dat de zee belangrijk was voor het voortbestaan ​​van Ethiopië.

Hij zei: “Ethiopië is een eiland omgeven door water, maar het is een dorstig land.” “De Rode Zee en de Nijl zullen Ethiopië definiëren. Ze zijn onderling verbonden met Ethiopië en zullen de fundamenten vormen die zullen leiden tot de ontwikkeling of de ondergang van Ethiopië.

Zijn verklaring leidde tot bezorgdheid in heel Oost-Afrika. Analisten vroegen zich af of hij verwees naar een mogelijke militaire invasie van de buurlanden van Ethiopië in een regio die al te kampen heeft met meerdere politieke crises en aan klimaatverandering gerelateerde gebeurtenissen, zoals droogte. Maar Addis Abeba maakte later duidelijk dat de premier niet verwees naar enige vorm van militaire actie tegen zijn buren.

Het is echter misschien niet mogelijk om regionale rimpelingen te vermijden, aangezien landen afwegen welke kant ze moeten steunen in dit laatste geschil, zei onderzoeker Ahmed. Ethiopië draagt ​​bij aan de vredesmissie van de Verenigde Naties in Somalië, en deze overeenkomst zou in gevaar kunnen komen. Ahmed zei dat het interne conflict punten kan opleveren voor de in moeilijkheden verkerende Ethiopische regering.

“Het zal Abiy de kans geven om zijn impopulaire imago in het land te herstellen als gevolg van zijn oorlogen in de Tigray-regio, de gewelddadige opstanden in de regio’s Amhara en Oromo, evenals de economische stagnatie waarmee het land de afgelopen jaren te maken heeft gehad. De toegang tot de zee is voor de Ethiopische leiders op de langere termijn gepresenteerd als een existentiële kwestie. In de loop der jaren zou deze nieuwe overeenkomst Abiy binnenlandse politieke winst opleveren.

Bestaat er een risico op een gewapend conflict?

Gezien de gespannen en provocerende retoriek bestaat er angst voor een langdurige diplomatieke kloof tussen Ethiopië en Somalië. Maar er was aan geen van beide kanten sprake van een gewapend conflict.

Er is een geschiedenis van regionale conflicten tussen de twee landen. In 1977 viel Somalië de Ogaden-regio binnen, een omstreden grensgebied dat nu in Ethiopië ligt. Met de steun van de Sovjet-Unie en Cuba, die probeerden een socialistische alliantie over het hele continent tot stand te brengen, reageerde Ethiopië en won uiteindelijk de oorlog. De decimering en nederlaag van het Somalische leger en de uiteindelijke opstand die het intern uitlokte, houden verband met de afscheiding van Somaliland van Somalië.

Somalië kan op dit moment niet tippen aan Ethiopië. Somalië heeft een leger van 20.000 soldaten, terwijl Ethiopië ruim 130.000 soldaten heeft.

Beide landen kampen al met veel interne instabiliteit. Mogadishu is verwikkeld in een langdurige oorlog met de gewapende beweging Al-Shabaab. Ethiopië heeft te maken met de gevolgen van de Tigray-oorlog en met een nieuw conflict in de Amhara-regio.

Een totale oorlog zou ook de operaties van de Overgangsmissie van de Afrikaanse Unie in Somalië kunnen ontwrichten, waar duizenden Ethiopische soldaten onder vallen, die waarschijnlijk zullen worden teruggetrokken.

Hoe reageerde de wereld?

Verschillende landen en internationale organisaties hebben dit conflict bestreden, waarvan de meeste Somalië steunen. De Afrikaanse Unie, Egypte, Qatar, Turkije en de Verenigde Staten hebben deze week verklaringen afgelegd waarin ze er bij Ethiopië op aandringen de soevereiniteit van Mogadishu te respecteren.

Dat deden de Europese Unie, de Organisatie voor Islamitische Samenwerking en de Liga van Arabische Staten ook. In een verklaring op de X-website adviseerde de vereniging, waarvan Somalië lid is, Ethiopië om “zich te houden aan de regels en principes van goed nabuurschap.”

De Intergouvernementele Autoriteit voor Ontwikkeling (IGAD), een handelsblok in Oost-Afrika, weigerde woensdag partij te kiezen en riep in plaats daarvan alle partijen op om de kwestie in der minne op te lossen. Mogadishu bekritiseerde deze reactie en zei dat deze niet het niveau van een passende veroordeling bereikte.

Wat dan?

Ondanks de controverse en zorgen over de escalerende spanningen vierden Somalilanders maandag de straat op nadat de havendeal was aangekondigd. Over het algemeen zijn ze enthousiast over het vooruitzicht van erkenning van hun regio door andere landen, en over de economische kansen die hen volgens hen te wachten staan ​​buiten de invloedssfeer van Mogadishu.

“Het gevoel dat Somaliland nu ervaart, is voorzichtig optimisme”, zei analist Ahmed. “Mensen zijn blij dat de zoektocht van Somaliland naar internationale erkenning werkelijkheid is geworden, maar tegelijkertijd zijn ze op hun hoede voor de onzekerheden die in het verschiet liggen, inclusief de manier waarop regionale en mondiale machten de erkenning zullen steunen of tegenwerken.”

Alle ogen zijn nu gericht op Somalië om te zien hoe hij deze deal zal aanvechten. Tot nu toe heeft Mogadishu geen duidelijke juridische maatregelen geïdentificeerd die het van plan is te nemen, behalve dat het aangeeft dat het leasen van de haven in Somaliland illegaal is.

In plaats daarvan verbrak het de diplomatieke betrekkingen met Ethiopië en zette het landen via officiële telefoontjes onder druk om verklaringen af ​​te leggen tegen de havendeal. Het zet regionale instanties zoals de Intergouvernementele Autoriteit voor Ontwikkeling er ook toe aan om de overeenkomst op te zeggen.

Ondertussen verdubbelde Ethiopië woensdag met een lange verklaring waarin werd benadrukt dat er geen wetten werden overtreden toen de havenovereenkomst werd ondertekend. De verklaring klonk sympathiek over de benarde situatie van Somaliland en merkte op dat de regio niet als staat is erkend, ook al onderhouden Addis Abeba en andere landen consulaire betrekkingen met Hargeisa.

De overeenkomst stelt “Somaliland in staat het soort hulp en partnerschap te ontvangen dat het van geen enkel ander land kan krijgen en beantwoordt ook aan zijn al lang bestaande eisen”, aldus de verklaring.