VS en Taiwan: Waarom gaan zoveel Congresleden naar Taipei?

Bezoeken blijven niet zonder gevolgen. De manier waarop de Verenigde Staten omgaan met hun betrekkingen met Peking en Taipei zal een grote bijdrage leveren aan het bepalen of de huidige gespannen patstelling in de Straat van Taiwan intact blijft of verergert.

“We kwamen hier om de Amerikaanse steun aan Taiwan te herbevestigen en solidariteit te betuigen in onze gedeelde inzet voor democratische waarden”, zeiden congresleden Ami Bera en Mario Diaz-Balart toen ze hun reis hier in januari afsloten. Zij waren de eersten die de pelgrimstocht naar Taipei maakten na de presidentsverkiezingen op 13 januari.

Deze trend is sterk aangemoedigd door de huidige Taiwanese president Tsai Ing-wen, en de Amerikaanse kant lijkt deze niet te hebben ontmoedigd. President Joe Biden is tot nu toe de meest uitgesproken Amerikaanse leider geweest in zijn verdediging van Taiwan – zij het dat hij trouw bleef aan het Amerikaanse één-China-beleid.

“Het is belangrijk”, zegt J. Michael Cole, een voormalige Canadese inlichtingenofficier en voormalig adviseur van president Tsai. “De Verenigde Staten blijven zeggen dat we een stevige belofte hebben aan Taiwan. Maar je hebt een publiek element nodig voor deze praktijk. Dat baart Peking zorgen, dat is wat journalisten erover doet schrijven.”

“We hebben onderzoek waaruit blijkt dat bezoeken op hoog niveau het vertrouwen van mensen in de relatie tussen de VS en Taiwan vergroten”, zegt Chen Fangyu, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Soochow Universiteit in Taipei.

Dergelijke bezoeken, zo legt hij uit, bevorderen een vriendelijkere houding ten opzichte van Amerika van degenen die sceptisch blijven over de vraag of de Verenigde Staten daadwerkelijk aanwezig zouden zijn als Taiwan door China zou worden aangevallen. Er zijn echter anderen hier die complottheorieën hebben overgenomen, waarvan er vele hun oorsprong vinden in de Straat van Taiwan, en die zeggen dat Amerika Taipei op een pad naar oorlog met China duwt, net zoals complottheoretici zeggen dat dit gebeurde met de oorlog van Oekraïne met Rusland.

Ondertussen hebben Amerikaanse congresleden hun eigen redenen, die niet altijd onbaatzuchtig zijn, om hierheen te komen. Bedevaarten naar Taipei zijn steeds meer een manier geworden voor rechtse partijen om hun anti-Chinese geloofsbrieven aan de kiezers thuis te laten zien – hoewel links tegenwoordig graag zijn harde standpunten lijkt te willen bewijzen als het om Peking gaat.

De toenemende herhaling en onbeschaamde propaganda laten zien hoeveel er is veranderd tussen Washington en Peking.

“Vóór 2016 dachten mensen dat bezoeken hier eenvoudig moesten zijn”, zegt Chen Fangyu. “Ze wilden voorkomen dat ze China boos zouden maken. Maar nu beseffen steeds meer mensen dat wat ze ook doen, ze China boos zullen maken.”

De relatie van Taiwan met het Amerikaanse Congres is diepgaand en al lang bestaand. Toen president Jimmy Carter in 1979 de banden met Taipei verbrak en Peking erkende, was het het Amerikaanse Congres dat hem dwong de Taiwan Relations Act te ondertekenen. Deze daad ondersteunt tot op de dag van vandaag de relatie met Taipei. Het verplicht de Verenigde Staten expliciet om zich krachtig te verzetten tegen elke poging om de status quo aan de overkant van de Straat van Taiwan te veranderen, en Taiwan te voorzien van voldoende wapens om zichzelf tegen China te verdedigen.

In de jaren zeventig was Taiwan een militaire dictatuur. Zijn bondgenoten in de Verenigde Staten waren Republikeinen. De Koude Oorlog was nog steeds erg koud en de eilanden werden gezien als een bolwerk tegen het communisme. Tegenwoordig speelt het anticommunisme misschien nog steeds een kleine rol. Maar wat nog belangrijker is, is solidariteit met een mededemocratie. Taiwan is niet langer het probleem van de Republikeinse Partij. In de nasleep van zaken als de handelsoorlogen van Trump, de controverse over de oorsprong van Covid en de detectie van spionageballonnen in de VS verspreidt de steun voor Taiwan onder Amerikanen zich nu over beide partijen.

Bovendien hebben de Verenigde Staten ook grote nationale veiligheids- en economische belangen die verbonden zijn met Taiwan – vooral de handel in halfgeleiders.

Dit alles betekent dat er, in tegenstelling tot wat er in Oekraïne is gebeurd, geen stemmen in het Congres zijn die eisen dat de Verenigde Staten hun militaire steun aan Taiwan stopzetten. Als er iets is, is het het tegenovergestelde.

Maar deze vraag blijft. Doen bezoeken meer kwaad dan goed? Toen Nancy Pelosi hier in de zomer van 2022 kwam, reageerde Peking door voor het eerst ballistische raketten over de top van het eiland te lanceren, ook boven de hoofdstad Taipei. Uit opiniepeilingen die na het bezoek werden gehouden, bleek dat de meerderheid hier van mening was dat het bezoek de veiligheid van Taiwan schaadde.

Het is tegenwoordig maar al te gebruikelijk om specialisten in Taiwanese studies het oude gezegde van president Theodore Roosevelt te horen citeren: 'Spreek zacht en draag een grote stok.' J. Michael Cole zegt dat dit precies is wat de Verenigde Staten en Taiwan doen. Hij zegt dat de bezoeken aan het Amerikaanse Congres misschien symbolisch zijn, maar dat ze een goede public relations vertegenwoordigen voor Taipei en voor leden van het Congres. Met uitzondering van het bezoek van Pelosi vallen deze zaken ook onder de drempel van wat Beijing echt dwars zit.

Maar wat betekenen deze bezoeken werkelijk voor de betrekkingen tussen de VS en Taiwan, zoals J. Michael Cole zegt? Tenslotte “haalt het werkelijk inhoudelijke aspect… zoals de toegenomen uitwisseling op hoog niveau over zaken als inlichtingen, zoals defensie, niet het nieuws.”

“Het is constructief”, vervolgt hij. “De Verenigde Staten zijn vastbesloten dat deze informatie niet wordt vrijgegeven door de Taiwanese regering.”