Een radeloze Russische oppositiefiguur in ballingschap overweegt een toekomst zonder Navalny

De dood van Alexei Navalny, de belangrijkste oppositieleider van Rusland, heeft Russische dissidenten verbijsterd. Maar het wekt ook enige hoop dat de oppositie tegen president Vladimir Poetin zich op dit wanhopige moment als nooit tevoren kan verenigen.

Dat zal een uitdaging zijn, gezien de vaak geïsoleerde benadering van Navalny's beweging en de ongelijksoortige verzameling prominente Russische oppositiefiguren: bijna allemaal in ballingschap, en geen van hen met een brede nationale aantrekkingskracht.

Onder hen bevindt zich Michail Chodorkovski, een voormalige zakenman die ruzie kreeg met Poetin, tien jaar in de gevangenis heeft gezeten en in Londen een van zijn meest prominente tegenstanders in ballingschap werd. Dan is er Maxim Katz, een YouTube-influencer en voormalig pokerkampioen, gevestigd in Israël. Er is ook Ilya Yashin, een ervaren liberale politicus die een gevangenisstraf van acht jaar uitzit wegens het verspreiden van Russische wreedheden in Oekraïne.

Naast deze figuren die namens heel Rusland proberen te spreken, zijn er een groot aantal kleine anti-oorlogsgroepen die zich richten op specifieke Russische regio's, sociale kwesties of etnische minderheden. Sommige van hun eisen – zoals een verslag van de imperiale geschiedenis van Rusland – zijn in botsing gekomen met het meer conservatieve standpunt van de heer Navalny, die met het Russische nationalisme heeft geflirt om een ​​bredere aanhang te verwerven.

Velen van hen hebben hun eigen YouTube-kanalen, of gebruiken andere sociale media zoals Telegram en podcasts, om hun berichten naar miljoenen kijkers in Rusland uit te zenden, ondanks dat het Kremlin zijn controle over informatie heeft verscherpt.

Maar ze zullen allemaal groot boven de heer Navalny opdoemen, zelfs na zijn dood in een Russische gevangenis vrijdag. Volgens zijn team had de familie van Navalny zijn lichaam zondag nog niet kunnen lokaliseren.

Tijdens zijn decennialange politieke carrière heeft de heer Navalny een ongeëvenaard netwerk van landelijke activistische cellen, sociale mediakanalen en internationale bondgenoten opgebouwd, waardoor hij het gezicht is geworden van de oppositie tegen de heer Poetin. Een team van bekwame assistenten bracht dit netwerk in ballingschap naar Vilnius, Litouwen, nadat de heer Navalny in 2021 gevangen zat.

“Wij allemaal in de oppositie weten niet wat we nu moeten doen en hoe”, zegt de 39-jarige Katz. “Het hele leven van de oppositie heeft altijd om Navalny gedraaid, dus het is nu onduidelijk wat er zal gebeuren.”

Sommige assistenten van Navalny, de meesten in de dertig, zijn op zichzelf politieke spelers geworden, met een kans om de toekomstige koers van de beweging van de overleden leider vorm te geven. Er is Leonid Volkov, een bekwaam politiek organisator die toezicht hield op het netwerk van de heer Navalny in het buitenland, en Kira Yarmysh, al jarenlang de persmanager van de heer Navalny.

De dood van Navalny vestigde ook de aandacht op zijn vrouw, Yulia Navalnaya, 47. Haar krachtige toespraak tot westerse leiders in München na het nieuws over de dood van haar man op vrijdag leidde tot speculaties dat zij daartoe misschien ook in staat zou zijn. Ze heeft een politieke toekomst.

Het team van Navalny erkende zaterdag dat hun uitgestrekte organisatie zal moeten herstructureren om zich aan te passen aan het verlies van hun leider. Maar ze boden weinig indicatie van de politieke richting die ze zouden kunnen inslaan, afgezien van een belofte om de missie van de heer Navalny voort te zetten.

“We zullen een aantal veranderingen moeten doorvoeren”, vertelde Yarmysh, de woordvoerster van de regering, aan een onafhankelijk Russisch nieuwsprogramma op YouTube. “We zijn ons daar allemaal heel bewust van.”

Mevrouw Jarmish zei dat ze geen onmiddellijk commentaar had op dit artikel. Twee andere senior Navalny-assistenten weigerden commentaar te geven.

De heer Navalny, en later zijn team, hebben hun beslissing om het alleen te doen al lange tijd gerechtvaardigd door te zeggen dat de tijd en moeite die besteed wordt aan het managen van politieke allianties beter besteed zouden kunnen worden aan een rechtstreekse confrontatie met de heer Poetin.

“Ik zal direct zijn: ga naar de hel met je allianties”, zei Navalny. Hij schreef vorig jaar op zijn website in reactie op de oproep van de heer Katz voor een electorale coalitie. “Dit is een imitatie van activiteit. Fake.”

De heer Katz spartelde vaak met het team van de heer Navalny op sociale media. Andere tegenstanders zeiden dat dergelijke ruzies de invloed van de oppositie verzwakten en verdeeld hielden.

Nu, na de dood van de heer Navalny, zoeken zijn bondgenoten, evenals de bredere Russische dissidentenbeweging, naar een nieuwe strategie om zich tegen de heer Poetin te verzetten.

Vanuit Vilnius beheert de organisatie van de heer Navalny online nieuwskanalen, onderzoekskanalen en groepen activisten die de agenda voor de bredere oppositiebeweging blijven bepalen.

Hun belangrijkste instrument was YouTube, het laatste grote westerse sociale-mediaplatform dat het land binnenkwam, en de belangrijkste informatiebron voor miljoenen Russen.

Navalny's belangrijkste YouTube-kanaal, gerund door zijn werknemers, heeft meer dan zes miljoen abonnees. De nieuwszender van de organisatie, Popular Politics, die werd opgericht na het begin van de invasie van Oekraïne in februari 2022 om overheidspropaganda tegen te gaan, telt ruim twee miljoen mensen. Het afgelopen jaar heeft Popular Politics zijn radioprogramma’s uitgebreid tot ongeveer 30 uur per week en het personeelsbestand is bijna verdubbeld tot 130.

Over het geheel genomen proberen de programma's die door het team van de heer Navalny worden uitgezonden een scheidslijn te trekken tussen politieke campagnes en nieuws, een format dat wordt gebruikt door tientallen politici van de oppositie, leiders van het maatschappelijk middenveld en onafhankelijke mediagroepen die vanuit ballingschap proberen deel te blijven uitmaken van het gesprek in Rusland.

Volgens gegevens van YouTube Analytics heeft het YouTube-kanaal van de heer Katz de afgelopen drie maanden bijna 10 miljoen unieke bezoekers getrokken. Bijna 60 procent van hen kwam uit Rusland.

Chodorkovski's lage rijkdom stelt hem op zijn beurt nog steeds in staat een netwerk van onlinenieuwskanalen te sponsoren die zich richten op verschillende segmenten van het Russische publiek.

De heer Katz zei dat het succes van een vanuit het buitenland gelanceerde sociale mediacampagne om anti-oorlogskandidaat Boris Nadezhdin te helpen de handtekeningen te verzamelen die nodig zijn voor de presidentsverkiezingen in maart, heeft aangetoond dat het nog steeds mogelijk is om politieke impact te maken. In Rusland vanuit ballingschap. (Het door de regering gecontroleerde Kiescollege heeft later een aantal van deze handtekeningen betwist, wat waarschijnlijk een einde maakte aan de kandidatuur van Nadezjdin.)

A Het rapport van vorig jaar Het JX Fund, een onderzoeksgroep die zich richt op de vrijheid van meningsuiting, schat dat onafhankelijke Russische media 6% tot 9% van de Russische volwassen bevolking bereiken, een aanzienlijk bedrag gezien de wijdverspreide overheidspropaganda en repressie in het land.

Sommige figuren uit de bredere oppositiebeweging van Rusland hebben de voorzichtige hoop geuit op een meer inclusieve politieke alliantie tegen Poetin, die de erfenis van Navalny zou voortzetten.

“Ik heb altijd opgeroepen tot een coalitie, onder meer omdat ik wist hoe zwak individuele oppositieleiders waren”, zei Chodorkovski. “De coalitie is als systeem stabieler, want als één persoon vertrekt, blijven anderen, en toch ontstaan ​​er nieuwe.”

Zijn mening wordt gedeeld door Maxim Reznik, een voormalige regionale wetgever uit Sint-Petersburg, Rusland, die vanuit ballingschap in Vilnius blijft werken aan de lokale politiek.

“Ik heb altijd gedacht dat hun isolationistische houding niet de juiste is”, zei de heer Reznik over de organisatie van de heer Navalny. “Alexey kan niet worden vervangen, maar we hebben een mechanisme voor samenwerking nodig.”

De eerste reactie van de oppositie op de dood van Navalny wees in de richting van grotere eenheid, althans voorlopig. De eenmakingskwestie draaide om een ​​steminitiatief dat de heer Navalny op 1 februari in een van zijn laatste openbare verklaringen op sociale media onderschreef.

Het initiatief, aanvankelijk voorgesteld door de heer Reznik, roept Russische kiezers op om op 17 maart om 12.00 uur naar de stembus te gaan, een stemming die Poetin zeker zal winnen.

De heer Reznik zei dat het initiatief, dat in wezen een politieke flitsbijeenkomst was, de veiligste manier was om onvrede te uiten in een land waar elk protest zou kunnen resulteren in een gevangenisstraf.

“We willen laten zien dat de keizer geen kleren heeft”, zei de heer Reznick.

Na de dood van Navalny spraken bijna alle prominente oppositiefiguren hun steun uit voor de middagstemming.

“Deze draak, dit monster, heeft iedereen vernietigd – het heeft Lancelot, onze held, gedood. De vraag gaat nu alleen over ons”, zei de heer Reznik, verwijzend naar de Russische regering. “Of we gaan erop uit en laten de wereld zien dat de Russen zijn geen slaven van het regime, en wij ook niet.”

Hij voegde eraan toe: “Ik ben echt bang voor het tweede scenario.”

Ivan Nechiporenko, Neil Macfarquhar En Anton Trojanovski Bijgedragen aan rapporten. Oleg Matznev Bijgedragen aan onderzoek.